Vrijdagmiddag.
Ik strek na een sessie even de benen in de straat waar ik woon. Ik probeer mijn gedachten wat te ordenen en tegelijk mezelf wat leeg te maken voor een volgende cliënt. Ik ben niet helemaal op mijn omgeving gefocust en wandel wat op automatische piloot tot plots een oude, maar schijnbaar bekende geur mijn neusgaten binnen drijft uit één van de huizen.
Mijn lichaam reageert onmiddellijk, ik kan niet meteen thuisbrengen wat er gaande is, maar de herkenning en herinnering, wapperen als een vlag tegen de achtergrond van mijn bewustzijn.
Ik blijf staan en voel hoe mijn buik ontspant, ik geef wat meer aandacht aan dit ontspannen en voel hoe hierdoor ook mijn kaken ontspannen en de huid om mijn handen begint te tintelen.
Ik sluit mijn ogen, blijf nog wat langer bij de sensatie en voel een zacht verdriet de kop opsteken.
De herinnering stroomt nu helemaal mijn bewustzijn binnen.
Ik zie mijn grootvader zijn wafels bakken, en die specifieke geur van zijn wafels, gemengd met de geur van het buitenleven en gebakken appels, brengt de herinnering helemaal tot leven.
Als klein kind had ik een grote fascinatie voor zijn altijd bezige en ruwe handen en ik voel plots weer hoe zijn handen in de mijne aanvoelden. Ik herinner me hoe veilig en ontspannen ik me voelde in het eenvoudige ritme van het boerenleven. Ik voel hoe heerlijk ik de wafels vond, die hij alleen zo lekker kon bakken.
Het zacht verdriet is gemis en compassie van en voor een man die zijn liefde toonde door dagelijks brood en wekelijks wafels te bakken voor zijn familie. De emotie beweegt door me heen terwijl ik de geur laat binnendrijven en met aandacht naar mijn lichaam luister.
Ik voel me weer helemaal verbonden met mezelf als ik voel hoe die emotie ook weer zachtjes wegebt.
Door de ontspanning in mijn buik en kaken te voelen, word ik me bewuster van hoe ik de laatste weken worstel met te veel werken en te weinig echte intimiteit in relaties opzoek en toelaat. Ik voel hoe ik vergeet te vragen om ook gedragen te worden door anderen. Ik realiseer me dat de emotie die ik net voelde ook een verdriet, gemis en compassie van en naar mezelf is, en hoe ik door te werken en te doen, probeer liefde te geven en te krijgen.
Wat is Felt Sense?
In elk van ons zitten dit soort herinneringen aan wat we in ons leven hebben meegemaakt. Deze herinneringen zitten niet alleen in onze mind, ze zitten ook in elke vezel van ons lichaam.
Je herkent het zonder twijfel, je ruikt zoals in het voorbeeld een geur uit je kindertijd en je lichaam reageert op een manier die je mogelijk al lang niet meer gevoeld hebt. Die ene geur brengt een hele keten van sensaties in je lichaam op gang. Die ervaring in je lichaam noemen we ‘Felt Sense’.
In je proces van persoonlijke ontwikkeling en helen van intense periodes, gebeurtenissen, is het een onmisbaar element. Het is het bewust gewaar worden van lichamelijke sensaties, om je lichaam te helpen restspanning van niet afgevoerde overlevingsenergie te ontladen.
Het is je aangeboren vermogen om de subtiele sensaties en emoties in je lichaam waar te nemen en er verbinding mee te maken. Het is een ander gevoel dan bijvoorbeeld de pijn in je rug als je te lang in een bepaalde houding hebt gezeten. Het is eerder te vergelijken met het gevoel van een krop in je keel te krijgen. Er zit niet echt iets fysieks in je keel vast, en toch kan je iets gewaarworden.
"Een felt sense is een belichaamd gevoel: iets dat je voelt in je lijf en dat iets vertelt over je leven"Dat gevoel, dat gaat ergens over. Het gaat over iets in jouw leven, het is verbonden aan een verhaal dat jouw leven vormgeeft en draagt betekenis en richting in zich.
Taal als instrument om oordeelloos waar te nemen
Die gewaarwording van felt sense is niet zo evident als het klinkt. We merken het elke keer weer op bij de deelnemers aan onze ademcirkels. Onze woordenschat lijkt beperkt te zijn wanneer we fysieke sensaties willen omschrijven.
In de eerste plaats omdat taal een erg onhandig middel is om onze unieke sensaties te beschrijven. Wanneer we woorden gebruiken om lichamelijke sensaties te benoemen zoals warmte, kippenvel, spanning, tintelingen, het versnellen of vertragen van je hartslag... is de ervaring die hierbij hoort, voor iedereen nog net dat tikkeltje anders.
In de tweede plaats omdat het niet eenvoudig is om onze aandacht helemaal en onverstoord te richten op de sensatie zelf. Het vereist een vorm van meditatieve vaardigheid die we niet zo snel aanspreken in het ritme van ons dagdagelijkse leven.
Een exacte beschrijving in woorden maken van de sensatie is dus eigenlijk onmogelijk. Het is net alsof je probeert te beschrijven hoe het voor jou is om ‘s ochtends door het natte gras te lopen op je blote voeten. Je kan uitleggen wat er gebeurt door een mechanische beschrijving te geven, maar het gevoel, de fysieke sensatie is soms moeilijk in woorden uit te drukken. Net zoals jij net gelezen hebt hoe het voelde voor mij om de wafels van mijn grootvader te ruiken, weet je nog steeds niet écht hoe dat voor mij voelde.
Toch is het erg zinvol om woorden te zoeken die beschrijven wat je voelt omdat felt sense gevoelig is voor aandacht, het vraagt dat je zonder oordeel kan waarnemen.
Deze oordeelloze houding zorgt ervoor dat de sensatie én de emotie zich volledig kunnen openen en tonen. Het, zo gedetailleerd mogelijk, beschrijven van je lichamelijke sensatie gaat dus niet over communicatie of rapportering aan iemand anders, maar is een hulpmiddel om je aandacht naar binnen te richten.
Waar je ook bent op het moment dat je dit leest, richt je aandacht even op je gewaarwordingen en houd ze een tijdje in de gaten.
Mogelijke vragen die je aandacht kunnen richten:
Welke sensaties zijn er op dit moment waarneembaar in je lichaam? Waar in je lichaam? Zijn ze aan de oppervlakte of diep vanbinnen? Bewegen deze sensaties, wanneer voel je ze veranderen? Hebben ze een vorm? Wat doet het met je om deze sensaties te ervaren? Breidden ze uit of worden ze kleiner?
Kijk of je ze zonder oordeel gewoon kan observeren, wees een onpartijdige nieuwsgierige waarnemer.
Probeer aanwezig te blijven bij de sensaties die je ervaart, ook al komt er iets ongemakkelijks naar boven.
Wees lief voor jezelf als je niet aanwezig kan blijven, merk gewoon op.
Sluit je ogen nu even, of richt ze op een punt in de ruimte waar je nu bent. Adem rustig in en uit en laat je aandacht naar de sensaties van je lichaam gaan...Onderstaande termen geven wat woordenschat aan mogelijke fysieke sensaties die je juist gevoeld hebt. Welke heb jij waar kunnen nemen?
What you resist, will persist
"Een felt sense is gewoonlijk niet gewoon daar. Het moet zich vormen.
Je moet weten hoe je het zich kan laten vormen door aanwezig te zijn in je lichaam.
Wanneer het opkomt, is het eerst vaag en onduidelijk.
Maar door bepaalde stappen te nemen, kan het in je focus komen en veranderen.
Een felt sense is het lichamelijke gewaarzijn van een specifieke situatie.
Het is een lichaamsgewaarzijn met betekenis."
Eugene Gendlin
Wat Eugene Gendlin hier zegt, is cruciaal om te begrijpen waarom je felt sense tijd en aandacht nodig heeft om te ontwikkelen. Een felt sense begint altijd wat vaag. En net die vaagheid is de reden dat het zo makkelijk is om ervan weg te bewegen, het te minimaliseren en rationaliseren of niet willen voelen. We hebben geleerd om deze sensaties weg te duwen, ze niet serieus te nemen, of we zijn er bang van.
Wanneer we daardoor dus snel onze aandacht richten op iets anders (omdat het zo makkelijk is om afleiding te vinden in onze omgeving en gedachten) zal dat vage gevoel niet de kans krijgen om zich te ontvouwen en ook weer naar de achtergrond verdwijnen.
Hierdoor krijgt het niet de kans om een onderliggende emotie weer te doen stromen en zal het zich keer op keer weer trachten te tonen tot het de nodige aandacht krijgt.
Je dient er een pauze en stilte voor te creëren en bewust je aandacht bij fysieke sensaties brengen, zonder oordeel en nieuwsgierig ernaar kijken.
Als er zich eenmaal met tijd en oordeelloze aandacht een felt sense gevormd en getoond heeft, krijg je toegang tot informatie waar je tot dan toe geen toegang tot had en worden verbanden zichtbaar. Het maakt je bewuster van de dingen die je ervaart.
In het voorbeeld van de wafels van mijn grootvader wordt het duidelijk dat een felt sense over het heden gaat: je ervaart hoe het hier en nu in jouw lichaam voelt, hoe de plek waar je bent voor jou aanvoelt… Tegelijk draagt het ook jouw verleden in zich: oude pijnen, ervaringen, overtuigingen... het zit er allemaal in.
Felt sense als transformator
"The degree that you experience the felt sense as ever-shifting
and are able to embrace this constant flow,
then you will be moving out of trauma info life"
Peter Levine
Er is een lichamelijk bewustzijn van je ervaringen en je sensaties nodig, om stress en trauma te kunnen transformeren.
De nasleep van erg intense ervaringen zorgt ervoor dat we een deel van deze herinneringen en/of sensaties afsluiten (wat ook nodig was). We plaatsen een muur tussen onze mind en ons lichaam om niet terug met de intensiteit geconfronteerd te worden en sluiten daarmee ook ons intuïtieve en authentieke deel af.
Door met aandacht bij je felt sense te blijven, activeer je de helende kracht van je lichaam. Je felt sense is de boodschapper van het zelfhelend vermogen van je lichaam, dat er altijd is.
Dit vermogen zal signalen blijven geven tot je het toelaat om de energie terug te laten stromen.
Door te leren zonder oordeel en met aandacht aanwezig te zijn bij je fysieke sensaties, kunnen oude pijnen terug stap voor stap geheeld worden. Vastgezette overlevingsenergie kan zachtjes vrij komen en weer beginnen stromen.
Om dat te durven verkennen is een gevoel van veiligheid nodig. Je bewustzijn heeft zich niet voor niets ooit afgesloten van deze sensaties. Het vraagt dat je stap voor stap terug leert bewegen tussen deze sensaties en geruststelling. Het vraagt veiligheid en uitdaging tegelijkertijd. Traumawerk opstarten om terug te connecteren met je intuïtieve, authentieke deel, staat of valt met dit mededogen en geduld.
Felt sense als kompas
Alles wat we meemaken, gesprekken die we hebben, dingen die we meemaken, resoneren in ons lichaam, in de vorm van emoties en lichamelijke sensaties. Al deze sensaties vormen een schat aan informatie, ze vertellen ons hoe het met ons gaat, wat we willen, niet willen.
Contact maken met je felt sense laat je na verloop van tijd een lichamelijk intense rust en veiligheid ervaren. Daardoor kan je steeds meer ruimte maken voor intense emoties en sensaties. Je leert slingeren tussen veiligheid en uitdaging. Zo leer je navigeren doorheen de complexe ervaringen uit het verleden en heden. Je leeft minder verkrampt en minder op automatische piloot.
Felt sense is als een brug tussen je bewuste mind en je intuïtieve, diepere aspecten.
Jouw capaciteit om je te verbinden met je felt sense, bepaalt in grote mate hoe bewust je in het leven kan staan en bewuste keuzes kan maken die écht bij jou passen.
Het laat je verbinden met je eigen binnenwereld. Je krijgt steeds meer contact met je innerlijke wijsheid.
Hans en Astrid
"