Wat als het nooit stopt met bewegen?

Dus daar zat ik. Vast. Weer. En geloof me, ik heb een behoorlijk talent ontwikkeld om mezelf in die staat te brengen. Misschien iets om op mijn cv te zetten: oude patronen gebruiken als blauwdruk voor veiligheid. Een dikke 40 jaar ervaring, expert level. Het scenario voelt telkens weer identiek aan als ik erin zit. Waar ik ook kijk, wat ik ook probeer, het voelt alsof de uitkomst al vastligt. No escape. Altijd hetzelfde liedje.

Jaren geleden zat ik ook op zo’n plek, net voordat ik ademwerk ontdekte. Ik wendde me niet tot ademwerk vanuit een spirituele zoektocht, maar omdat ik wanhopig op zoek was naar een beetje ruimte. Niet eens fysiek, maar gewoon... ergens in mijn hoofd, mijn lijf, mijn bestaan. Een kier waar wat licht doorheen kon vallen. Een koevoet om het patroon een beetje open te wrikken. En wonderwel gebeurde dat ook. Hoera voor ademwerk, maar de echte les moest ik nog leren.

De illusie van zekerheid

Het ademen gaf me in de workshopruimte alles waar ik naar verlangde. Vrijheid! Nieuwe inzichten! Mijn lichaam weer voelen! Mijn leven weer voelen! Dit was het. Ik had het antwoord. Vanaf nu zou alles anders zijn. Ik zou mijn plek innemen, mijn stem laten horen, het universum laten zien dat ik er was. Hans 2.0. Vrijheid, vreugde en liefde zouden het nieuwe behangpapier van mijn leven zijn.

Twee weken later – je raadt het al – bleek de wereld zich daar niets van aan te trekken. Mijn nieuwe gevoel van vrijheid en geluk bleek liever geen monogame, duurzame relatie met me aan te willen gaan, zoals ik dat wilde. Hoe krampachtiger ik dat gevoel probeerde vast te houden, hoe sneller het door mijn vingers gleed. Bij de eerste tekenen van onrust, onveiligheid en zelfkritiek raakte ik weer helemaal vast. Maar ik was toch klaar? Ik had nu toch controle over mijn leven, geluk en vrijheid? Het was een ontluisterende ervaring. Ademwerk had me net getoond hoe het leven écht kon zijn. Hoe ik echt kon zijn. Alsof ik, na lang zwemmen onder water, eindelijk weer adem kon halen. Waarom werd ik dan weer kopje onder getrokken?

Het voelde allemaal ontluisterend aan omdat we in de kern willen dat dingen blijven zoals ze zijn. Dat we grip houden. Zelfs als we weten dat alles in beweging is. Kahneman schreef er dikke boeken over. Heraclitus wist het eeuwen geleden al: Panta rhei - alles stroomt. En toch blijven we structuren bouwen, verhalen verzinnen en ons vastklampen aan dingen in de hoop dat ze onveranderd blijven. Dat we ze onder controle hebben.

Maar wat als stabiliteit niet het doel is? Wat als het eigenlijk draait om leren meebewegen? Wel, daar had ik flink wat meer ademsessies voor nodig voor ik dat echt begreep...

Systemen staan nooit stil

Laatst werkte ik met een leiderschapsgroep rond het thema leiden en volgen. Ik kon - terwijl de deelnemers heerlijk verloren liepen in een oefening - mijn eigen belemmerende patroon zien in hen. Iedereen moest twee mensen uit de groep in gedachten nemen en proberen een gelijkbenige driehoek met hen te vormen - zonder daar iets over af te spreken. Je ziet de analogie zonder twijfel al. Hoe verhoud ik me tot de dingen rondom mij in mijn leven? En wat gebeurd er als ik mijn verhouding tot hen onveranderd wil zien? Wil vastzetten?

Het antwoord is: complete chaos. Iedere kleine beweging van een van de deelnemers zette het hele systeem steeds weer terug in gang als een golf. Dit leidde tot grote frustratie in de groep, die door snel te bewegen en te handelen - onder (gepercipieerde) tijdsdruk - trachtte de 'fouten' op te lossen. Sommigen probeerden controle te krijgen door de anderen letterlijk op hun plek vast te houden, sommigen probeerden met grote gebaren orde te scheppen. Weer anderen lieten zich met een hulpeloze blik meedrijven op de bewegingen van de groep. Iedereen zocht houvast. Of door te leiden, of door te volgen. Maar niet als bewuste keuze, eerder als automatische reflex om hun frustratie of machteloosheid weg te duwen. Ze wilden maar al te graag een oplossing waar ze zich toe konden verhouden. Iets dat klopte. Ze waren op zoek naar een eindpunt. Iets dat af was.

En ook hier gaat de analogie op. Ik herken het maar al te goed. Jij mogelijk ook. Dat (on)bewuste verlangen om iets vast te zetten - een gevoel, een situatie, een gedachte, een relatie, de oplossing. 'Fouten' en discomfort uit te weg te gaan door snel te handelen. Door tijdsdruk en frustratie te voelen en een oordeel te hebben. Fanatiek zoeken naar een plek waar alles 'af' is. Waar er niets meer verandert omdat het perfect is. Maar zo werkt het dus niet. Systemen zijn niet statisch. Alles beweegt, reageert en verandert continu. Geen twee dingen verhouden zich eeuwig tot elkaar op dezelfde manier. Alles is altijd in beweging. En dat geldt dus ook voor ons.

Mijn verhouding tot geluk, vrijheid en liefde is elke dag, elk uur en elk moment in beweging. Soms golft het heel langzaam op en neer en soms verandert de relatie met een plotse beweging. Net zoals mijn verhouding tot de mensen die belangrijk zijn in mijn leven. Net zoals mijn verhouding tot mijn meningen over de wereld. En ik heb mee te bewegen daarin. Traag, zonder oordeel naar mezelf, met bewustzijn over waar ik kan leiden en waar ik wil volgen.

Leiden en volgen

Misschien is het hele concept van leiden en volgen hierin nog wat onduidelijk. Het voelt misschien als een tegenstelling, alsof je een definitieve rol moet kiezen: of je neemt de leiding, of je volgt. Maar is dat wel zo?

Leiden is niet hetzelfde als domineren. Volgen is niet hetzelfde als opgeven. In de meest vloeiende, natuurlijke systemen wisselen deze rollen constant. Soms leid je, soms volg je. En het ene moment kan ongemerkt overgaan in het andere. Kijk maar naar een zwerm vogels of naar een geoefend danspaar: de leiding nemen betekent niet dat de ander machteloos meegaat. Er is een subtiele dialoog, een aandachtige afstemming op de ander, zonder zichzelf te verliezen. Er is constant beweging doordat leiden en volgen elkaar naadloos opvolgen.

Dat geldt ook in ons leven. Soms moeten we ons overgeven aan wat er gebeurt, zonder direct in actie te schieten. Soms moeten we de leiding nemen omdat we ons verlangen in de wereld willen zetten. Gek genoeg kunnen beide aanvoelen als verlies van controle, omdat door leiding te nemen en volgzaam te zijn onze relaties die we als zekerheid zagen, kunnen veranderen.

Het vraagt vertrouwen - in onszelf, in anderen en in de beweging van het leven zelf.

En misschien is dat wel de hele kunst: niet kiezen tussen leiden óf volgen, maar leren schakelen tussen beide, afhankelijk van wat er nodig is. In beweging blijven en zonder oordeel zoeken naar de goeie verhouding, in plaats van de perfecte verhouding.

Ik was vastgelopen omdat ik naar mijn perfecte verhouding zocht met vrijheid en geluk.

Weer.

Ik was volgzaam geworden omdat ik overtuigd was geworden dat iemand anders 'het' beter voor me wist. Ik was onbewust volgzaam geworden in het verhaal van iemand anders.

Ik was niet langer in staat om te schakelen tussen leiden en volgen en raakte steeds meer vast. Weer. En ook hier bracht ademwerk me weer terug in contact bracht met mijn eigen beweging.

Dus waar sta jij nu? Ben je ergens in je leven aan het duwen, trekken, forceren? Of houd je je juist te klein, wachtend op een duidelijk signaal? Wat zou er gebeuren als je jezelf toestond om mee te bewegen, om bewust leidend of volgend te zijn naar in de relaties met de dingen die je omringen? Om te luisteren, om aandachtig te zijn en om niet naar perfectie te zoeken?

Beweging is overal

Nog een kleine uitsmijter, omdat het mij elke keer ik de oefening doe zo verbaasd ben. Kijk eens rond in de ruimte waar je nu bent. Lijkt alles stil? Denk nog eens na.

• De stoel waarop je zit? Ooit een boom. 

• Het gebouw waarin je je bevindt? Ooit zand, klei en metaal, gevormd en verplaatst. 

• Je eigen lichaam? Elke seconde in verandering, cel per cel.

Niets staat stil. Nooit. Dus waarom zouden wij dat wel doen?

Misschien is het tijd om dat verzet tegen verandering en beweging los te laten. Om niet alleen mee te bewegen, maar ook te kiezen hoe je beweegt. Want als we stoppen met krampachtig vasthouden, ontstaat er ruimte. Ruimte om te ontdekken, om te voelen, om bewuster te leiden en te volgen.

Wat probeer jij vast te houden? En wat als je het gewoon zou laten bewegen?